Becirmanilar
Midyat,Gerçüş ve Batman çevresinde varlığını sürdüren
Becirmanlar, Güneydoğu Anadolu bölgesinin nüfusu en fazla olan
topluluklarındandır. Bölge halkı çevresindeki insanlardan büyük ilgi ve
saygı görmektedirler.
Becirmanların merkezi Seyit Bilal’in kabrinin olduğu Becirman
köyüdür. Becirman, “Vergisiz” anlamına gelmektedir. Becirman
Gercüş’e bağlı bir köy ve yeni adı “Vergili”dir. Becirmaniler, topluluk
adını Becirman köyünden almışlardır.
Tarihi Osmanlı Defterlerinde Becirman Köyü “Baba Cir”8 olarak
geçmektedir. Bu isim zamanla Becirman şeklinde bozulmuştur.9 Bu
(kaynak:8 Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Tahrir Defteri 998, s. 253.
9 Yer isimleri ve özellikle Becirman konusunda geniş bir değerlendirme için
bakınız; Mehmet Salih Erpolat,)“Osmanlı Coğrafyasındaki Yer İsimlerini
Doğru Tespit Etmenin Zorlukları Önemi ve Dikkat Edilmesi Gereken
konudaki bilgilerin daha sağlıklı değerlendirilebilmesi için Becirmani
aileleri elinde bulunan şecerelerin çok iyi incelenmesi gerekmektedir.
Becirman köyü Becirmanilerin büyük ataları olan Seyit Bilal’in
kabrinin bulunduğu ziyaretle tanınmakta ve senenin her ayında büyük
ziyaretçi akınına uğramaktadır. Özellikle her yıl düzenli olarak 13
Eylül tarihinde düzenlenen törenlere katılım çok yüksek olmaktadır.
13 Eylül tarihinde her yıl düzenli olarak gerçekleşen törenlere
“Zev” denmektedir. Becirman köyü “Zevi Seyit Bilal”ile 13 Eylül
tarihinde yoğun bir ziyaretçi akınına uğramaktadır. Zevi Seyit Bilal,
bölgede düzenlenen Zevler içerisinde katılımı en fazla olanıdır. Zewi
Seyit Bilal dışında da düzenlenen zevler bulunmaktadır.
Zev, tören, kutlama, etkinlik anlamına gelmektedir. Zev, inanç
önderleri için düzenlenmektedir. Düzenlenen zevler de adına zev
düzenlenen inanç önderinin kabrinin bulunduğu yerde yapılmaktadır.
Kendi adlarına zev düzenlenen inanç önderleri ise peygamber
Muhammet’in soyundan gelen ve seyit olarak isimlendirilen
insanlardan oluşmaktadır. İnsanların kendilerine saygı duymalarının
nedeni de seyit oluşlarıdır. Bu haliyle insanlar seyitleri kendilerinden
üstün tutarak dini bir tabakalaşma oluşturmaktalar. Seyitlerin
insanların dünyalarında şeyhlerden ayrı saygı ve üstünlüğe yer
oluşturmalarındaki esasta budur. İnsanlar Becirman seyitlerine
duydukları saygıyı peygambere gösterdikleri inancı ile hareket
etmekte ve bilmekteler ki seyitlik ancak onun soyundan gelmekle olur.
Şeyhlik gibi sonradan kazanılan bir statü değildir.
Seyit Bilal’in hayatıyla ilgili birçok hikaye anlatılmaktadır.Birincisi:
Bu hikayelerin her birinde insanlar saygı göstermelerinin ve kutsal
kabul etmelerinin temellerini bulmakta adeta bunu ispat etmek için
büyük bir iman ve heyecan içerisinde anlatmaktadırlar.
Anlatılanlara göre, Seyit Bilal Harun Reşit zamanında Bağdat’ı
terk etmek zorunda kalan seyitlerdendir. Başka bir anlatıda ise Moğol ve arablar ve yahudiler yüzünden kutsal toprakları terk etmek zorunda kalmışlar
istilası üzerine Bağdat’ı terk etmiştir. Bağdat’tan ayrıldıktan sonra
Seyit Bilal Hasankeyf’e yerleşir. Bir süre sonra şehir hayatını terk
ederek Becirman köyünün bulunduğu vadiye gelir ve inzivaya çekilir.
Kaynak Hususlar”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBArD), Sayı 1, Diyarbakır: Akader, s. 12.
Aradan bir hayli zaman geçtikten sonra bir gün Hasankeyf emiri
adamlarıyla ava çıkar. Bir tavşanı avlamak için takip etmeye başlarlar.
Tavşanın peşine av köpeğini gönderirler ve köpeğin peşinden de emir
ve adamları gider. Bir süre gittikten sonra ormanlık bir alanda köpeğin
ibadet eden bir dervişin yanında oturduğunu görürler. Seyyid Bilal
yaklaştıklarında köpeğin orada beklemesinin nedeninin tavşanın
seyyid Bilal sığınmış olduğunu görürler. Bu manzarayı gören emir ve
adamaları etkilenirler. Emir, seyyid Bilal tanışır ve kendisine o bölgeyi
verir. Seyit Bilal’e senden ve soyundan vergi alınmayacak anlamına
gelen “Becirman/Vergisiz” hem bölgeye hem de Seyit Bilal’in
soyunun ismi olur.ikinci hikaye:seyyid Bilal,seyyid Harunun oğludur.Seyyid Harunun üç oğlu vardır.seyyid Bilal ,seyyid Ahmet ve Seyyid Hasandır.seyyid Bilal, seyyid kasım ve seyyid Süleyman ile arabistan ve ırakta Bağdat ve çevresi Yahudiler ve arablar onları öldürmeye kalkıstıkları için kaçmışlar. ilk önce mardin Dargeçit(kerboran) seyyid kasım kalmak istemediği orda kalmamışlar seyyid kasım ve seyyid Süleyman ayrılmışlar seyyid kasımın kabri nerde olduğu bilinmiyor.seyyid Bilal Dargeçit ile gercüş bölgesinin bağlı olduğu Arbaye beğliğinin hüküm sürdüğü topraklarında mola verir. Bölge yöneticisi Beg,Avlamak için mahiyetiyle bölgede gezinirken bir tavşanı yakalamaya çalışır. Girebeş denilen mevkide Seyit Bilal ile namaz kılarken karşılaşırken ayni zamanda ilginç bir tabloya da şahid olur. Tazıdan kaçan tavşan Seyid'in ardına sığınır. Tazı da beride çömelir vaziyette beklemeye başlar. Durumu gören Beg Bu zatın ermiş bir kişi olduğuna kanaat getirir. ve kendisiyle ilgili bilgi edinir. Bu sohbetten etkilenen Arbaye beyi,El işaretiyle görünen tepeciklerden bir farazi sınır çizerek bu toprakları kendisine bağışlar. Burada kurulacak köyden Vergi alınmayacak manasında ''Becirman'' adı konur. Bunları yeterli görmeyen Emir daha sonra biricik kız kardeşi Fatima hanımla evlendirir..
Seyit Bilal’in yedi tane çocuğu olur. Her yedi çocuk kendi adlarıyla anılan Becirmanilerin yedi kolunu oluşturur. İsmail
(İsmailki), Seyit Ali (Seydali), Mirza (Mirzaki), Murat (Muratki),
Kılıç (Kıça), Nasrettin (Nasuki), Haşim (Haşiki), Seyit Bilal’in yedi
oğlu ve bu aynı zamanda yedi oğul adına oluşan kollardır. Günümüze
kadar ulaşan yedi kola mensup Becirmaniler, Güneydoğu Anadolu
Bölgesinin hemen her şehrine dağılmıştır. Becirmanilerin bugünkü
nüfusları üç yüz bine ulaşmaktadır.10
Becirmaniler bu ismi ataları Seyit Bilal’in büyük bir inanç
önderi oluşunun en büyük kanıtı olarak görmekteler.
Her yıl 13 Eylül tarihinde Zevi Seyit Bilal’e gelince11:
Zeve hem Becirmaniler geldiği gibi Becirman olmayanlar da
gelmektedirler. Ziyaretçiler bir gün önceden Seyit Bilal ziyaretinin
olduğu Becirman köyüne gelirler. Burada ziyaretçilerin bir kısmının
kalabileceği misafirhane bulunmaktadır. Fakat ziyaretçilerin bu
kaynak(10 Bu konuda daha fazla bilgi için bakınız: Abdurrahman Adak, Güneydoğu
Anadolu Bölgesinde Seyyidler ve Halk Üzerindeki Etkileri, (Ankara
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Lisans Tezi, Danışman Doç. Dr. M. Hayri
Kırbaşoğlu), Ankara: 1998, s. 13-16.
11 Abdurrahim Özmen, Geleneksel Kültürümüzde Yardımlaşma ve
Dayanışma, (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal
Antropoloji ve Etnoloji Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara: 1999, s.
180-182; Tahir Demir, Mardin ve Çevresindeki Halk İnançları ve Bu
Bölgedeki Diğer Dinler Üzerine Bir Araştırma, (Ankara Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi Lisans Tezi, Danışman Prof. Dr. Hikmet TanyuAnkara: 1977, s. 21.) misafirhanede konuklamaları mümkün olmadığı için ziyaret alanı
içerisinde açık alanda ziyaret içerisinde gecelemekteler. Burada
kurbanlar kesilir, yemekler pişirilir. İnsanlar birbirlerine pişirdikleri
yemeklerden ikram ederler.
Ziyaretçilerin bir kısmı Seyit Bilal Türbesini ziyarete, bir kısmı
hastalıklarının şifasına, çocukları olamayanlar çocuk sahibi olmağa,
yıllık düzenlenen şenliklere ve daha önceden anlaşan gençlerin burada
evlenmek için kaçmaları gibi nedenlerle burayı ziyaret etmektedirler.
Seyit Bilal Türbesinin bulunduğu alan etrafı yüksek duvarlarla
çevrili koruluk bir alandır. Bu koruluktaki meşe ağaçlarının hepsi
asırlıktır. İnsanlar hiçbir şekilde ziyaret alanları içerisinde olan
ağaçları kesmemekte ve zarar vermemektedir.
Becirman seyitlerinin toplumsal hayatta ki fonksiyonları bölge
insanları üzerinde önemli derecede etkilidir. Bunları belli başlı
başlıklar altında toparlamak mümkündür. Bunlardan ilki herhangi iki
kabile arasında olay veya kan davası varsa Seyitler ellerine aldıkları
beyaz bayraklarla insanların arasına gelirler ve olay biter. Bunun
dışında bu tür olaylarda seyitleri olayları çözmeleri için olayın
taraflarınca davet eder. Seyidin verdiği karara taraflar uyarlar. İkincisi
zevden önce anlaşan gençler evlenmek üzere Seyit Bilal Zevinde
kaçarlar. Her yıl zevde otuz ile elli çift evlenmek üzere
kaçmaktadırlar. Bu şekilde rahat hareket etmelerinin ve ailelerin
herhangi bir tepki vermemelerinin nedeni bütün bu olanların Seyit
Bilal’in koruması altında ve onun ziyaretinde gerçekleşmiş olmasıdır.
Oysa bu olay başka bir zaman yapılmış olsa aşiretler arası kan
davalarının nedeni sayılmaktadır. Ama gençler arasındaki bu gönül
birliği zev zamanı gerçekleşince Seyit Bilal’e duyulan saygıdan
dokunulmazlık oluşturmuştur. Üçüncüsü ise bir seyidin, bir inanç
önderinin kabrinin bulunduğu mekanda davul zurna ve kemençe
eşliğinde ziyaretçiler eğlenmektedir. Eğlence esnasında insanlar
ziyaret dışındaki yaşamlarından daha rahat davranmaktadırlar. Bu da
yine Seyit Bilal’in koruması altında gerçekleşmektedir. Ziyaretçiler
bilinenin aksine ziyaret boyunca ortaya konan bu ilişkiden rahatsızdeğiller. Son yıllarda bazı insanların çabalarıyla bu eğlence ortamı bir
seyidin ziyaret ine yakışmadığı gerekçesiyle yasaklansada yinede olağanüstü bir şey yok.AHMET SAKAR BATMAN
